Communicatie is ons dagelijks brood, al van bij het ontwaken. Denk maar aan je wekker en aan de tocht naar het koffieapparaat, terwijl je onderweg non-verbaal je onaanspreekbaarheid kenbaar maakt aan eventuele huisgenoten. In het geval je de radio aanzet, word je meteen overspoeld door muziek, aangesproken door radiopresentatoren en geïnformeerd door nieuwslezers. En ondertussen maar scrollen op die gsm.
Eens de deur uit verloopt het niet anders. Je valt dagelijks van de ene interactie in de andere en weet niet precies wat een dag je brengen zal of wie je pad zal kruisen. Op welke manier er gecommuniceerd wordt, hangt af van hoe jij je verhoudt tot de ander. Een contact met een klant op het werk verloopt anders dan het weerzien met een oude bekende.
We hebben ons talloze communicatievormen eigen gemaakt en maken daar regelmatig gebruik van. Sta me toe er enkele op te sommen…
Over koetjes en kalfjes…
Dit soort van interactie drijft wat aan de oppervlakte, maar kent een verbindende factor en is gebruiksvriendelijk.
‘Ca va?’, ‘Alles goed?’, ‘Mooi weer vandaag.’,…
We kennen het allemaal. Het is een taal die iedereen verstaat, waarbij verschillen tussen mensen er weinig toe doen. Heeft niet iedereen een mening over het weer? Ik kan er best mee overweg, maar het is smalltalk van het korte type dat mijn voorkeur geniet. Iemand tegenkomen op straat of in de supermarkt en dan gezellig even een praatje slaan. Dat hoeft niet lang te zijn, tenzij je tegen de occasionele uitdaging aanloopt. Daar is amper ontkomen aan.
In geval van wat langere feestjes en aangelegenheden liggen de kaarten enigszins anders. Als HSP ben je genoodzaakt grenzen te bewaken en inkomende prikkels te begrenzen. Het is streven naar eerder korte tripjes naar koetjes- en kalfjesland. Ik geef met plezier een stukje van mezelf. Grote happen deel ik echter niet meer uit, tenzij er sprake is van gezonde wisselwerking. Gesprekken die zich buiten mijn interesseveld bevinden, of verhalen die nergens heen gaan (dus ook niet richting inhoud), rond ik tijdig af. Eens overprikkeling intrede doet, zijn er geen stukjes meer om uit te delen.
Geen kwaad woord over smalltalk, maar voor mij graag enige diepgang. Een verbale uitdaging ga ik niet gauw uit de weg. Hou wel van wat verbale weerstand. Soms zeg ik wel eens smalend: ‘Weinig waardige tegenstanders in het veld.’
Tenenkrullende communicatie
Dat onze overheid niet het beste voorbeeld is van duidelijke, transparante communicatie, daar hadden we 2020 niet eens voor nodig. We wisten dat. Mijn nationale helden zijn het, in tenenkrullende communicatie.
Politici slagen er in om nooit rechtstreeks een duidelijk gestelde vraag te beantwoorden. Ze gebruiken onwaarschijnlijk veel woorden, zonder daadwerkelijk iets te zeggen. Inhoudelijk werkelijk niks! Je kan het een kunst op zich noemen, maar dan beledig je de ganse creatieve sector.
Zo blijven ze zich ook bevestigen als experts in het verspreiden van tegenstrijdige berichten. Wordt er gevraagd of het nu ja of nee is, beroepen zij zich op bovenvermelde techniek. Toen ik zocht naar een gepaste term voor deze communicatievorm, was ‘tenenkrullend’ echt het allereerste dat in mij opkwam.
Werkgerelateerde communicatie
In je werkomgeving gaat communiceren er anders aan toe dan in je persoonlijke leefwereld. De aard van de professionele verstandhouding bepaalt de wijze van interactie. Veel hangt ook van de stiel af. Werk je in een winkel of in de horeca, sta je in een kinderopvang of in het onderwijs, de communicatie zal in elk van deze gevallen verschillen.
Persoonlijke verstandhoudingen spelen uiteraard ook een rol. Een goede klik komt regelmatig voor op de werkvloer. Er ontstaan vriendschappen, die uitmonden in activiteiten buiten de werkuren. Het is logisch dat je met collega’s banden smeedt. Je brengt veel tijd samen door. Je bent ingewijd in hun levensverhalen en –omstandigheden, je bent hun deelgenoot ten tijde van bekommernissen en blije gebeurtenissen.
We maken niet allemaal vriendjes op de werkvloer. Zet een aantal mensen samen met totaal onverenigbare persoonlijkheden en je krijgt gegarandeerd vuurwerk, alsook een rotsfeer om in te werken.
Het is bewezen dat één iemand perfect een stempel kan drukken op de algemene atmosfeer, positief of negatief. Zo had ik ooit een collega, die aan het begin van zijn werkdag, met zijn kopje koffie in de hand, onze dienst binnenwandelde om ons te begroeten met een vrolijke ‘Goedemorgen’. Dan vertelde hij een mopje, wenste ons een fijne werkdag toe en vertrok om aan de zijne te beginnen. Wij lachten altijd, zelfs met zijn flauwste mopjes. Zalig.
Er zijn natuurlijk van die exemplaren die de sfeer tot onder het vriespunt doen dalen. Ben ik veel te gevoelig aan. Ik trek dat niet. Kan er trouwens niet bij dat je zo je dagen wil slijten, zo verzuurd. En zo onnodig om een ander mee te sleuren in jouw misnoegdheid.
Roddelen!
Wie maakt er zich niet schuldig aan? Kan ook perfect toegevoegd worden aan werkgerelateerde communicatie, want op die werkvloer wordt wat afgeroddeld!
Kent niet iedereen er zo eentje? Zo’n rasechte, doorwinterde roddeltante of -nonkel. Er is er altijd eentje die overal met kop en schouders bovenuit steekt. Zo ken ik er eentje. Ze was ooit een werkgerelateerde relatie. Ik noem haar een serpent dat ongegeneerd haar gif verspreid. Ben ik niet trots op, maar wat kruipt die onder mijn huid zeg. Dat ze al lelijke dingen verspreidde over mensen die mij nauw aan het hart liggen, dat verklaart veel!
Heb ik er al aan gedacht, om haar mijn gedacht eens te zeggen? Natuurlijk! Maar ze zou het niet begrijpen, dus laat ik het. Maak er dan maar mijn missie van haar te ontlopen waar mogelijk. Soms is er echter geen ontkomen aan vanwege onvermijdelijk kruisende paadjes. En oh ironie, dan doemt die plots, geheel onverwacht, op uit het niets. Schrik me dan te pletter! Het blijft een mysterie hoe ze dat doet.
Metacommunicatie
Doet misschien niet meteen een belletje rinkelen. Toch kent iedereen het. Metacommunicatie stelt de communicatie zelf aan de orde. We communiceren over de communicatie. Niet iedereen voelt zich hier comfortabel bij.
Bijvoorbeeld…
‘Ik heb het gevoel dat we niet helemaal op dezelfde lijn zitten. Hoe zie jij dat?’
Nog een (herkenbaarder) voorbeeld…
‘Zo praat je niet tegen je moeder!’
Communiceren in een digitaal tijdperk
Je moet mee met je tijd. Besef ik! Ik voer mijn gesprekken liever op een persoonlijker niveau. Klets graag via What’s app of Messenger, maar niet om uitvoerige of belangrijke gesprekken te voeren. Dan prefereer ik de levende dialoog.
En ja, dan is er nog dit: dat tokkelen op die gsm. Ik typ zo ongelofelijk traag (en met één duim ja…). Het ligt me niet. Ben van de dactylo generatie. Ik doe het liever blind, met tien vingers en op een toetsenbord!
Berichten zijn voor mij ook potentiële ‘misverstanden-in-spe’. De interactie is meer bedacht, minder rechtstreeks, minder intens. Er is te veel ruimte voor interpretatie en intonatie is moeilijk overdraagbaar. Iets mag in je hoofd nog zo logisch klinken, hoe de ander het interpreteert kan heel erg verschillen. Zo vormt ook humor een reëel gevaar voor misverstanden. Denk maar aan sarcasme…
Conflicten vind ik sowieso vreselijk, maar van die ware ‘sms oorlogen’, zoals ik ze noem, hekel ik nog meer. Verbreed dat spectrum en je komt al snel terecht bij de bagger die mensen mekaar naar het hoofd slingeren via social mediakanalen. Geef toe dat daar wat achteruitgang is inzake fatsoen.
WTF is er gebeurd met ‘agree to disagree’?
Kibbelen
Niet enkel populair bij politici. Kibbelen is een veelgebruikte communicatievorm. Vrij genuanceerd ook.
Zo ken ik een prachtkoppel die de kunst van het kibbelen vaak beoefenen in gezelschap. Heerlijk is het, om die twee bezig te horen. Hij, die zich druk maakt om haar eigenzinnigheid, daar wat over doordramt en zij, die gretig het vuur aanwakkert. Op geen enkel moment ontstaat er een negatief spanningsveld. Het is het soort gekibbel dat zowel grappig als schattig is.
Minder amusant (eerder gênant) om getuige van te zijn, is gekibbel doorspekt met ergernis. De toon is aan de nijdige kant, de steken bevinden zich al lang niet meer onder water en er is sprake van ondubbelzinnige non-verbale signalisatie. Menig oogje rolt. Dit soort van gekibbel ontaardt soms in heus geruzie.
Ruzie maken
Komen we allemaal mee in aanraking. Liefst zo min mogelijk. Toch kan het tot iets nuttig leiden, want ruzie breekt vaak iets open, bevrijdt verzwegen woorden. Het is een reactie vanuit emotie. Drie van de vier b’s* zijn erbij betrokken, soms alle drie tegelijk. Dan heb ik het over boos, bedroefd en bang. Blij speelt niet mee.
Je kan ruzie een waarde toekennen, door je af te vragen of het iets heeft opgebracht. Zette het iets in beweging? In geval je voortdurend in conflict raakt met de ander, dan lijkt ruzie me eerder een waardevolle boodschap te bevatten, iets om bij stil te staan. Vermijd dat voortdurend geruzie escaleert tot fysiek geweld.
Liegen
Liegen is, naast geld en jaloezie, een veelvoorkomende aanleiding tot ruzie en kan zware schade toebrengen aan een fundament, vertrouwen genaamd.
Je zou ervan versteld staan hoeveel mensen (in) één grote leugen leven. Zonde.
Vaak liegt een mens omdat hij denkt geen andere keuze te hebben. Heeft die nochtans wel. Waarom hebben we het zo moeilijk met de waarheid? Waarom gaat dat liegen ons zoveel beter af?
Angst?
Zijn we bang voor de waarheid? We zijn alleszins bang om de ander te kwetsen. Hoe nobel. We zijn zelfs bang van onze eigen gevoelens dus ja, de waarheid schrikt ons af. Onderdrukken die gevoelens dan maar en grandioos liegen, ook tegen onszelf? Onze angst voor verandering en controleverlies houden dit pervers systeem gewillig mee in gang.
Ontkenning?
Het ontkennen van de eigen gevoelens, of het gebrek daaraan, is typisch des mensen. We hebben moeite met zaken onder ogen te zien, vooral gevoelsgerelateerde zaken. We willen confrontatie vermijden en vluchten in ontkenning.
Mijdgedrag?
Confrontaties en onaangename situaties gaan we liever uit de weg. We willen vermijden dat de ander door ons toedoen kwaad, verdrietig, gekwetst, of teleurgesteld is. Ook kritiek vermijden we het liefst. Een fout, of een foute inschatting geven we niet graag toe.
Wat met bestwil?
Hoe weet je zeker of jouw leugentje er echt eentje is om de anders bestwil? Als je het positief aanwendt en er niet één egoïstische reden speelt.
Redenen genoeg?
Leugens worden vlijtig ingezet omwille van allerhande uiteenlopende redenen, van manipulatie tot controle, van onzekerheid tot jaloezie. Het lijstje lijkt wel oneindig. Ego liet ik buiten schot. Het zou ons te ver leiden. En is het niet alom bekend dat ego misschien wel de grootste drijfveer der leugens is?
Negeren
Naar mijn mening is negeren één van de gruwelijkste communicatievormen. Daar kwets je mensen mee. Praat. Negeer vooral niet. Zoveel ruimte voor interpretatie en invulling. De nachtmerrie van elke overdenker.
Dus tenzij het om een stalker gaat, of om iemand die je onrecht aandeed, kan ik weinig goede redenen bedenken die negeren rechtvaardigen. Doe dat niet met een mens. Communiceer!
Flirten
Er wordt verdorie wat afgeflirt op deze planeet! De dames en de heren kunnen er weg mee. Flirtgedrag voltrekt zich werkelijk overal. Bedenk maar eens een plek waar flirten totaal uitgesloten is (not done is nog iets anders). Zelf dacht ik even aan een begrafenis, maar het is vast niet de eerste koffietafel die uit de hand loopt…
Flirten wordt makkelijk geassocieerd met het uitgaansleven. Maar geloof me, en daar ga ik toch van uit, flirten beperkt zich niet tot toog en dansvloer. Het overkomt je vaak op de meest onverwachte plaatsen.
Flirten past ook weer perfect in het lijstje van werkgerelateerde communicatie. Ook op de werkvloer flirt men er lustig op los. En nee, het is zeker niet het eerste personeelsfeestje dat uit de hand loopt.
Wist je dat 20% van de werkende bevolking wel eens kuste met een collega (die niet hun partner is)? Dat is 1 op 5. Als daar niet enig geflirt aan is voorafgegaan…
Uitgepraat?
Er is nog veel niet gezegd. Nogal wat communicatievormen kwamen niet aan bod, denk maar aan humor, knuffelen, of zelfs zwijgen. In deel 4 richt ik de schijnwerper op ‘Relaties’. Zowel de reeds besproken, als de nog onbesproken communicatievormen, duiken dus zeker nog op.
*Meer over de 4 b’s: Quarantainedagboek van een single mom deel 4: Halleluja! Ze is boos!